Η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε ξένο εταίρο της τον καθηγητή κ. Peter John Barnes στον κλάδο της Ιατρικής

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε χθες ξένο εταίρο της τον καθηγητή κ. Peter John Barnes στον κλάδο της Ιατρικής (Πνευμονολογία).

Ο κ. Peter Barnes είναι ένας από τους κορυφαίους και πιο συχνά αναφερόμενος  κλινικός ερευνητής στην Ευρώπη στην έδρα της Ιατρικής έρευνας στην Πνευμονολογία. Δημιούργησε ένα από τα πιο παραγωγικά εργαστήρια στην πνευμονολογική έρευνα στον κόσμο. Οι επιστημονικές ανακαλύψεις του αναδιαμόρφωσαν την αντίληψη και τη θεραπεία των κυριότερων ασθενειών του αναπνευστικού συστήματος.

Ακολουθεί βιογραφικό σημείωμα του κ. Peter John Barnes

Σύνοψη επαγγελματικής εξέλιξης

Απέκτησε το προκλινικό πτυχίο της Ιατρικής  στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, και του απονεμήθηκε λόγω της συνολικής επίδοσής του το βραβείο Belfield Clarke και ο τίτλος scholar στο St. Catharine’s College του Πανεπιστημίου Cambridge.  Συνέχισε την κλινική εκπαίδευση και απέκτησε την ειδικότητά του Παθολόγου το 1972 στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ακολούθως ανέλαβε διάφορες θέσεις κλινικής εκπαίδευσης στη γενική παθολογία στο Λονδίνο (Νοσοκομείο Brompton, Hammersmith University College  Hospital).  Απέκτησε τον τίτλο του  Master (MRCP) από το Βασιλικό Κολλέγιο Ιατρών το 1974 και τον τίτλο του Εταίρου (Fellow, FRCP) του ιδίου Κολλεγίου το 1986.  Το 1978 άρχισε έρευνα στην Πνευμονολογία και εστίασε τις μελέτες του στη Φαρμακολογία του άσθματος, αποκτώντας, με βάση τη διατριβή που υπέβαλε, διδακτορικό Ιατρικής (DM) από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης το 1982. Στη συνέχεια, του απονεμήθηκε διδακτορικό Επιστημών (DS) από την Οξφόρδη για τη συνεισφορά του στην έρευνα του αναπνευστικού συστήματος.  Ακολούθησε εκπαίδευση εξειδίκευσης στην πνευμονολογία, στο νοσοκομείο Hammersmith του Λονδίνου και μετέβη στις ΗΠΑ με υποτροφία του Ιατρικού Ερευνητικού Συμβουλίου (MRC). Υπηρέτησε σχεδόν 18 μήνες στο Καρδιαγγειακό Ερευνητικό Ινστιτούτο (CVRI) στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Σαν Φραντσίσκο.  Κατά τη διάρκεια των μηνών αυτών, ανέπτυξε καινοτόμες τεχνικές για να χαρακτηρίσει και να οπτικοποιήσει αδρενεργικούς και χοληνεργικούς υποδοχείς στους πνεύμονες. Επέστρεψε στο Ηνωμένο Βασίλειο ως Επίκουρος Καθηγητής στην Πνευμονολογία, στη Βασιλική Μεταπτυχιακή Ιατρική Σχολή (Royal Postgraduate Medical School) και σύμβουλος ιατρός στο νοσοκομείο Hammersmith. Εκεί ανέπτυξε πνευμονολογικό ερευνητικό εργαστήριο προκειμένου να διερευνήσει τους φλεγμονώδεις μηχανισμούς του άσθματος.

Το 1985 κατέλαβε την πρώτη έδρα Πνευμονολογικής Κλινικής Φαρμακολογίας που δημιουργήθηκε στο Καρδιοθωρακικό Ινστιτούτο, στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, το οποίο μετονομάστηκε σε Εθνικό Ινστιτούτο Καρδιάς και Πνευμόνων και προσαρτήθηκε στο Imperial College του Λονδίνου. Δημιούργησε δραστήριο ερευνητικό τμήμα προσλαμβάνοντας πολλούς νέους συναδέλφους. Άρχισε τότε να πρωτοπορεί στο πεδίο της αναπνευστικής φαρμακολογίας, που την εποχή εκείνη ανεπτύσσετο.  Μετά από 2 χρόνια, κατέλαβε την έδρα της Ιατρικής Θώρακος στο Εθνικό Συμβούλιο Καρδιάς και Πνευμόνων (NHLI), όταν η Καθηγήτρια Margaret Turner-Warwick αφυπηρέτησε. Είναι η μεγαλύτερου κύρους έδρα πνευμονολογίας στο Ηνωμένο Βασίλειο, την οποία κατέχει για 30 χρόνια.  Παράλληλα, ανέπτυξε ερευνητικό τμήμα Πνευμονολογίας που είναι το μεγαλύτερο στην Ευρώπη και μεταξύ των 5 κορυφαίων στον κόσμο.

Έρευνα

Υπήρξε εξαιρετικά παραγωγικός ερευνητής και διερεύνησε πολλά επιστημονικά πεδία σχετικά με το άσθμα και τη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), ακολουθώντας ευρύτατες διεπιστημονικές προσεγγίσεις από την κλινική παρατήρηση μέχρι και μεταφραστική μοριακή κυτταρική έρευνα.

Διερεύνησε τη φύση της φλεγμονής στο άσθμα και τον ρόλο των διαφόρων φλεγμονωδών διαμεσολαβητών στην ασθένεια αυτή και το πώς συμβάλλουν στην υπερευαισθησία και συμπτωματολογία της αναπνευστικής οδού.  Η αρχική του έρευνα εστιάσθηκε στους νευρικούς και αυτόνομους μηχανισμούς ελέγχου της αναπνευστικής οδού, τον ρόλο των αδρενεργικών μηχανισμών και τις συνεισφορές διαφόρων νευροπεπτιδίων που εδράζουν στα νεύρα της ανθρώπινης αναπνευστικής οδού.  Υπήρξε ο πρώτος που χαρτογράφησε τους αδρενεργικούς και τους χοληνεργικούς υποδοχείς στους πνεύμονες και περιέγραψε τη λειτουργία και ρύθμισή τους.  Πολλές από τις θεραπευτικές αγωγές που ακολουθούνται για το άσθμα και τη ΧΑΠ ενεργούν μέσω της διάδρασης με αυτούς τους αυτόνομους υποδοχείς, γεγονός που προσέφερε κατανόηση των μηχανισμών δράσης των βήτα-αδρενεργικών αγωνιστών και αντιχοληνεργικών (μουσκαρινικών ανταγωνιστών) υποδοχέων, οι οποίοι σήμερα χρησιμοποιούντα ως οι κύριες βρογχοδιασταλτικές φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Ανακάλυψε τη μακρά διάρκεια δράσης του μουσκαρινικού ανταγωνιστή βρωμιούχο τιοτρόπιο (tiotropium bromide), καταδεικνύοντας πόσο αποτελεσματικό ήταν με μία και μοναδική χορήγηση ημερησίως. Αυτό έχει πλέον καταστεί το πιο διαδεδομένο βρογχοδιασταλτικό για την αντιμετώπιση των ασθενών με ΧΑΠ.  Ανακάλυψε επίσης ότι ένα άλλο φάρμακο, το glycopyrrolate, είχε παρατεταμένη δράση στους μουσκαρινικούς υποδοχείς της αναπνευστικής οδού και ως εκ τούτου εφαρμόστηκε θεραπευτικά στην κλινική πρακτική. Αναγνώρισε επίσης μη-αδρενεργικά βρογχοδιασταλτικά νεύρα στην ανθρώπινη αναπνευστική οδό και κατέδειξε ότι ο νευροδιαβιβαστής αυτών των νεύρων ήταν το μονοξείδιο τού αζώτου (ΝΟ). Αυτός ο μηχανισμός μπορεί να είναι διαταραγμένος στο άσθμα, προκαλώντας υπερευαισθησία της αναπνευστικής οδού.

Διεξήγαγε επίσης εκτεταμένη έρευνα για να κατανοήσει τη μοριακή βάση της αντιφλεγμονώδους δράσης των κορτικοστεροειδών στο άσθμα. Απέδειξε τη σημασία της ακετυλίωσης των ιστονών στην ενεργοποίηση πολλαπλών αντιφλεγμονωδών γονιδίων σε ασθματικές αναπνευστικές οδούς και τον ρόλο των κορτικοστεροειδών στην πρόσληψη της ιστονικής διακετυλάσης-2 (HDAC2) προκειμένου να αντιστραφεί η διεργασία ακετυλίωσης και να αδρανοποιηθούν τα φλεγμονώδη γονίδια.  Σε αντίθεση με το άσθμα, η ΧΑΠ είναι ανθεκτική στην αντιφλεγμονώδη δράση των κορτικοστεροειδών και ο Καθηγητής Barnes κατέδειξε ότι αυτό εξηγείτο με την έντονη αναγωγή σε HDAC2 από το υψηλό οξειδωτικό στρες στη ΧΑΠ.

Αυτό το αποτέλεσμα του οξειδωτικού στρες προκαλείτο μέσω της ενεργοποίησης της φωσφοϊνοσιτίδης-3-κινάσης (ΡΙ3Κ), οπότε οι αναστολείς της PI3K μπορούσαν να αναστρέψουν την αντίσταση των κυττάρων ασθενών με ΧΑΠ στα κορτικοστεροειδή.  Αυτό το αποτέλεσμα εμιμείτο το επί μακρόν χρησιμοποιούμενο φάρμακο θεοφυλλίνη.  Αυτό οδήγησε σε κλινικές δοκιμές όπου χορηγήθηκαν χαμηλές δόσεις θεοφυλλίνης σε ασθενείς με ΧΑΠ και σοβαρό άσθμα.  Οδήγησε επίσης στην ίδρυση από το Imperial College μιας νεοφυούς εταιρείας (spin-out company) με το όνομα RespiVert, η οποία ανέπτυξε εξαιρετικά ισχυρούς εισπνεόμενους αναστολείς αυτού του μονοπατιού και μετά από την εξαγορά της από τη Janssen Pharmaceuticals τα φάρμακα αυτά είναι σε κλινικές δοκιμές.

Ένα άλλο πεδίο στο οποίο ο Καθηγητής Barnes υπήρξε πρωτοπόρος, είναι η μέτρηση βιοδεικτών φλεγμονής στην αναπνοή, για τη διάγνωση και παρακολούθηση ασθενών με αναπνευστικές νόσους.  Το εργαστήριό του ήταν το πρώτο που κατέδειξε ότι τα επίπεδα του μονοξειδίου του αζώτου στον εκπνεόμενο αέρα μπορεί να παρακολουθήσουν τα θεραπευτικά αποτελέσματα των εισπνεόμενων κορτικοστεροειδών στο άσθμα. Η τεχνική του εκπνεόμενου μονοξειδίου του αζώτου (ΝΟ) αποτελεί πλέον τον κλασσικό τρόπο παρακολούθησης της απόκρισης στη θεραπεία ασθενών με άσθμα. Διερεύνησε επίσης και άλλους βιοδείκτες σε συμπύκνωμα εκπνοής, και ανέδειξε διαταραχές σε ασθενείς με άσθμα και ΧΑΠ.

Πιο πρόσφατα, η έρευνά του εστιάστηκε στους βασικούς μηχανισμούς που διέπουν τη ΧΑΠ.  Ένα χαρακτηριστικό των ασθενών με ΧΑΠ είναι, ότι η κατώτερη αναπνευστική οδός και οι πνεύμονες αποικούνται από βακτήρια, όπως ο Haemophilus influenza.   Η εργαστηριακή του ομάδα βρήκε  στη συνέχεια ότι αυτή η παραμονή των βακτηρίων στους πνεύμονες εξηγείται από την ελλειμματική απομάκρυνση των βακτηρίων από τα κυψελιδικά μακροφάγα και αυτό φαίνεται να εξηγείται από τη διαταραγμένη λειτουργία των μικροσωληνίσκων των μακροφάγων.

Ένα άλλο σημαντικό πεδίο της έρευνάς του είναι η μελέτη του μηχανισμού της επιταχυνόμενης γήρανσης του πνεύμονα, που παρατηρείται στη ΧΑΠ και την πνευμονική ίνωση. Δηλαδή παρατηρείται συσσώρευση γερασμένων κυττάρων στους πνεύμονες, που φαίνεται να οφείλεται σε απώλεια αντι-γηραντικών μορίων, όπως οι σιρτουίνες, που ανάγονται από το οξειδωτικό στρες μέσω της δραστηριότητας μερικών μικρο-RNA.  Δεσμεύοντας αυτά τα κρίσιμα μικρο-RNA, είναι δυνατό ν’ αντιστραφεί η διαδικασία γήρανσης των κυττάρων στη ΧΑΠ, οδηγώντας έτσι, δυνητικά, σε νέες θεραπευτικές προσεγγίσεις.

Βραβεία και διακρίσεις

Κατά τη διάρκεια της μακράς σταδιοδρομίας του έλαβε αρκετά σημαντικά βραβεία και διακρίσεις.  Ήταν ιδρυτικό μέλος της Ακαδημίας Ιατρικής Επιστήμης (FMedSci), που ιδρύθηκε το 1998 ως ένα σώμα κορυφαίων ιατρών ερευνητών στο ΗΒ και στη συνέχεια μετείχε στο Διοικητικό Συμβούλιό της για 2 θητείες.  Εξελέγη Μέλος (Fellow) της Βασιλικής Εταιρείας (FRS) το 2007, σε αναγνώριση της πρωτοπόρου έρευνάς του και είναι ο πρώτος επιστήμονας-ερευνητής του αναπνευστικού συστήματος που κατέλαβε  αυτή την  υψηλού κύρους διάκριση τα τελευταία 150 χρόνια. Εξελέγη Master Fellow (Master FCCP) του Αμερικανικού Κολλεγίου Θώρακος το 2012, όντας ένας από τα 2 μόνο άτομα εκτός Βορείου Αμερικής στα οποία απενεμήθη αυτός ο τίτλος.  Εξελέγη επίσης μέλος της Αμερικανικής Εταιρείας Ιατρών (περιλαμβάνει μόνο 500 διακεκριμένους επιστήμονες), ένας από τους ολίγιστους κλινικούς ερευνητές - ιατρούς εκτός Αμερικής.  Είναι επίσης μέλος της Academia Europeae (Ακαδημίας της Ευρώπης) και μέλος της Ακαδημίας Επιστημών της ΕΕ.

Έχει λάβει τιμητικά διπλώματα από αρκετά Ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια, συμπεριλαμβανομένων της Φερράρα, [Ιταλία (1998)], των Αθηνών (2001), του Τάμπερε, [Φινλανδία (2004)], της Λουβαίν, [Βέλγιο (2006)] και Μάαστριχτ, [Κάτω Χώρες (2014)].  Υπήρξε Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας (ERS), της μεγαλύτερης πνευμονολογικής εταιρείας στον κόσμο,  το διάστημα 2013-2014.  Είναι Μέλος (Fellow) του Πανεπιστημίου St. Catharine’s College στο Cambridge.

‘Έδωσε πολυάριθμες σημαντικές διαλέξεις, συμπεριλαμβανομένης της Sadoul Lecture στην Ευρωπαϊκή​ Πνευμονολογική Εταιρεία (ERS) και της Amberson Lecture στην Αμερικανική Εταιρεία Θώρακος, πρώτη φορά κάποιος Ευρωπαίος επιστήμονας έδωσε αυτή τη σημαντικότατη διάλεξη, και την Croonian Lecture στο Βασιλικό Κολλέγιο των Ιατρών.

Υπηρέτησε στα συντακτικά συμβούλια πολλών επιστημονικών περιοδικών, συμπεριλαμβανομένων των Ιατρικών Χρονικών της Νέας Αγγλίας (New England Journal of Medicine) και υπήρξε συνεκδότης των Αμερικανικών Χρονικών Πνευμονολογίας, Θώρακος και Επιθεώρησης Εφαρμοσμένης Φυσιολογίας (Am J Respir Med, Chest and Journal of Applied Physiology).  Επιπροσθέτως, ήταν ο ιδρυτικός συντάκτης δύο περιοδικών, του “Pulmonary Pharmacology” και του “Therapeutics and Respiratory Research”, που εξακολουθούν να ανθούν.

Εκπαίδευση και διδασκαλία

Εκπαίδευσε πάνω από 100 κλινικούς και μη-κλινικούς επιστήμονες στην πνευμονολογία, πολλοί εκ των οποίων έχουν τώρα γίνει κορυφές στις χώρες τους σε αυτό το πεδίο.  Συνεισέφερε επίσης κεφάλαια σε σημαντικά εγχειρίδια, όπως το κλασσικό βιβλίο Παθολογίας του ​Harrison (Harrison’s Textbook of Medicine) και το σύγγραμμα Φαρμακολογίας Goodman and Gilman.  Είναι Αρχισυντάκτης της Επίκαιρης Πνευμονολογίας (Up-to-Date Respiratory Medicine), της πλέον διαδεδομένης πηγής αναφοράς για τους κλινικούς.  Έχει γράψει ή επιμεληθεί πάνω από 60 βιβλία σχετικά με το άσθμα, τη ΧΑΠ, την πνευμονική φαρμακολογία ή άλλα σχετικά θέματα.

Δημοσιεύσεις

Περισσότερες από 1000 δημοσιεύσεις του έχουν αξιολογηθεί από ομότιμους κριτές. Υπήρξε ο πιο συχνά αναφερόμενος πνευμονολόγος ερευνητής στην Ευρώπη τα τελευταία 30 χρόνια (h-index =156) και ο 17^ος​ συχνότερα αναφερόμενος επιστήμονας http://www.webometrics.info/en/node/58 στον κόσμο (www.webometrics.info/en/node/58​)​.

Έχει συντάξει ή επιμεληθεί περισσότερα από 50 βιβλία σχετικά με τις ασθένειες της αναπνευστικής οδού και τη φαρμακολογία. Πλήρης κατάλογος: https://scholar.google.com/citations?user=z5PuQ_0AAAAJ&hl

Σύνδεσμοι στην Ελλάδα

Έχει στενούς δεσμούς με πανεπιστημιακούς Πνευμονολόγους στην Ελλάδα. Εδώ και πολλά χρόνια και έχει εκπαιδεύσει αρκετούς κλινικούς ερευνητές από την Ελλάδα, όπως ο Ιωάννης Κιούμης, ο Στέλιος Λουκίδης, η Βίκυ Κατσαούνου, η Κοραλία Πασχαλάκη, ο Χρήστος Ρόσσιος και η Ανδριάνα Παπαϊωάννου. Του απενεμήθη ο τίτλος του Επίτιμου Διδάκτορα από το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 2001.  Διαδραμάτισε κομβικό ρόλο στα μαθήματα μεταπτυχιακών σπουδών State-of-the-Art που οργανώθηκαν στην Αθήνα από την Ιατρική Σχολή Αθηνών και την Πνευμονολογική Εταιρεία Ελλάδας.  Συνεχίζει να αναλαμβάνει συνεργατικές μελέτες με επιστήμονες πνευμονολόγους από την Ελλάδα.